Κιναισθητική νοημοσύνη

Ένα είδος νοημοσύνης παραμελημένο στο σχολείο, αλλά τόσο ανεπτυγμένο στα παιδιά και με έντονη την ανάγκη έκφρασής του στην πράξη, είναι η σωματική-κιναισθητική νοημοσύνη. Αφορά στην ικανότητα να χρησιμοποιείς όλο ή μέρη του σώματός σου για να λύνεις προβλήματα, να εκτελείς εργασίες, ή να δημιουργείς αντικείμενα. Προφανώς οι χορευτές, οι αθλητές και οι ηθοποιοί έχουν σε πρώτο πλάνο αυτόν τον τύπο νοημοσύνης, όπως είναι ακόμα επίσης σημαντική για τους τεχνίτες, χειρούργους, μηχανικούς και πολλούς άλλους τεχνικά προσανατολισμένους επαγγελματίες. Ουσιαστικά, η Σωματική-Κιναισθητική νοημοσύνη είναι η ικανότητα αξιοποίησης των νοητικών λειτουργιών, με σκοπό το συντονισμό και τον έλεγχο των εκούσιων κινήσεων του σώματος. Τα άτομα που έχουν αναπτύξει ιδιαίτερα αυτή την νοημοσύνη, διαθέτουν ισορροπία, ευελιξία, χάρη κι ακρίβεια στις κινήσεις τους. Επιπλέον, γνωρίζουν καλά τις δυνατότητες του σώματός τους, και κατέχουν μιμητικές ικανότητες. Άλλωστε ο ίδιος ο Gardner, συνδέει αυτή τη νοημοσύνη, με το σύστημα των συμβόλων και τις δεξιότητες δραματοποίησης κι υπόδησης. Θεωρεί τις θεατρικές ικανότητες ότι συνδέονται με το συμβολικό σύστημα και τις δυνατότητες του να παρατηρείς προσεκτικά και να αναπαραγάγεις σκηνές με λεπτομέρεια .

Το περιεχόμενό της σωματικής-κιναισθητικής νοημοσύνης, είναι επίσης ορατό σε παιδιά που απολαμβάνουν τα παιγνίδια στην τάξη, τους σχολικούς χορούς, που προτιμούν να παρουσιάζουν τις εργασίες τους με μοντέλα, παρά με κείμενο και που μέσα στην τάξη αισθάνονται άβολα κι επιζητούν την κίνηση και τη δραστηριότητα.

Οι κιναισθητικές, σωματικές δραστηριότητες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για να αλλάξουν τη διάθεση στην τάξη, να κινητοποιήσουν και να εμπλέξουν τους μαθητές και τις μαθήτριες ευχάριστα στη μαθησιακή διαδικασία και να τους δώσουν την ευκαιρία να συσχετίσουν πράγματα . Οι μαθητές και οι μαθήτριες με υψηλή κιναισθητική νοημοσύνη αναφέρουν:

• Είμαι καλός/ή στις σωματικές κινήσεις (αθλήματα, χορό, κτλ.), καθώς και στα σχέδια.
• Οι καλύτερες εργασίες μου: παιγνίδια, πηλός, διακοσμητικά, χορός, γλυπτική, μίμηση, μοντέλα, εκτέλεση τραγουδιών, αφίσες.
• Μαθαίνω καλύτερα: με το άγγιγμα, την κίνηση, την αλληλεπίδραση στο χώρο, με τη σωματική αίσθηση.
• Όταν μεγαλώσω θα μπορούσα να γίνω: επαγγελματίας αθλητής, ακροβάτης, ρολογάς, κοσμηματοποιός, χορευτής, γυμναστής, συνθέτης τραγουδιών, χορογράφος, χειρουργός, τορναδόρος, γλύπτης, γραφίστας, ξυλουργός, καλλιτέχνης.

Στον παρακάτω πίνακα, αναφέρονται οι επιμέρους δεξιότητες και στάσεις που απαρτίζουν την σωματική-κιναισθητική νοημοσύνη :

Σωματική& κιναισθητική νοημοσύνη	Χρήση σωματικών-κινησιακών συμβόλων
	Πραξιακές δεξιότητες
	Ικανότητα για προσεκτική παρατήρηση και αναπαραγωγή σκηνών – μίμηση

Πίνακας:  Δεξιότητες και στάσεις που αφορούν στη σωματική-κιναισθητική νοημοσύνη.

 Χρήση σωματικών-κινησιακών συμβόλων.

  Η μελέτη της ανθρώπινης δράσης, επικοινωνίας και γνώσης μέσα από την προοπτική του σώματος, είναι ένας καινούργιος ορίζοντας εξερεύνησης της ενσώματής μας ύπαρξης και των σχέσεών μας με τους άλλους ανθρώπους. Σε μερικές μορφές τέχνης, το ίδιο το άτομο γίνεται αντικείμενο, όπως στη ζωγραφική και στο θέατρο. Συχνά μέσα από τη δραματοποίηση και την αναπαράσταση φαινομένων κι εννοιών, οι κινήσεις και στάσεις του σώματος αντισταθμίζουν το δύσκολα κατανοητό και ασαφές επιστημονικό λεξιλόγιο .

Δεν είναι λίγες οι φορές που οι χειρονομίες και η γλώσσα του σώματος, κυριαρχούν στην επικοινωνία των μαθητών/τριών κι εκπαιδευτικού στην τάξη, είτε παράλληλα, είτε προηγούνται της εκφοράς του προφορικού λόγου. Μέσω αυτών των κινησιακών χειρονομιών, εκφράζουν το περιεχόμενο των αντιληπτικών δεδομένων αποτελεσματικότερα και παράλληλα εξοικειώνονται στην παραγωγή αφαιρετικών παραστάσεων και το λεξιλόγιο των φυσικών επιστημών. Άλλωστε η ίδια η διδασκαλία των φυσικών επιστημών στην τάξη, μπορεί να ειδωθεί σαν μία παράσταση που έχει σκηνικό, ηθοποιούς τους μαθητές τις μαθήτριες και τον/την εκπαιδευτικό και στόχο τη μάθηση μέσω της γνωστικής, μεταγνωστικής και συναισθηματικής διάστασης.

  Η χρήση των σωματικών και κινησιακών συμβόλων μπορεί ν’ αποτελέσει, ένα ακόμη εργαλείο στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών στην τάξη, είτε στο πλαίσιο της ενεργοποίησης των μαθητών και μαθητριών που χαρακτηρίζονται από τους ανάλογους τύπους της πολλαπλής νοημοσύνης, είτε στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης των τεχνών στην τάξη, είτε σαν ένας κώδικας επικοινωνίας που υπερβαίνει ή συνοδεύει τον εννοιολογικό λόγο των επιστημών.

Πραξιακές δεξιότητες.

Σήμερα το σχολείο είναι προσανατολισμένο σε ακαδημαϊκού τύπου δεξιότητες και δεν προσφέρει παρά ελάχιστες ευκαιρίες για δημιουργικές δράσεις πραξιακού χαρακτήρα. Αυτό συμβαίνει τυποποιημένα μόνο στις πολύ μικρές τάξεις κυρίως στην ώρα των μαθηματικών και των τεχνικών. Οι μαθητές και οι μαθήτριες χρειάζεται να εκπαιδευτούν σε δεξιότητες που θα τους βοηθούν να χειριστούν πρωταρχικά τα αντικείμενα της τεχνολογίας που τους/τις περιστοιχίζουν. Σήμερα η χρήση υπολογιστών, ψηφιακών μηχανών, dvd, mp3 και πολλών άλλων τεχνολογικών επιτευγμάτων συνθέτουν μια άλλη πραγματικότητα, αυτής του τεχνολογικού αλφαβητισμού, για την οποία είμαστε υποχρεωμένοι να προετοιμάσουμε τους μαθητές και τις μαθήτριές μας.  Πέρα από αυτό οι πραξιακές δεξιότητες δίνουν μια άλλη διάσταση στο μάθημα, αυτή της ζωντάνιας και της ενεργητικότητας, δεν κρατούν παθητικούς μαθητές και μαθήτριες για πολλή ώρα μέσα στην τάξη και ενεργοποιούν πολυδιάστατα την αντίληψη των παιδιών.

 Ικανότητα για προσεκτική παρατήρηση και αναπαραγωγή σκηνών – μίμηση.

  Ένα πολύ μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς μας, το μεγαλύτερο ίσως, το μαθαίνουμε σίγουρα με τη μίμηση και την ταύτιση ή όπως συνήθως καλείται κοινωνική μάθηση. Η απλή μίμηση κατά τον Badura, είναι σημαντική διεργασία για τα ο μικρό παιδί, μια που μέσω αυτής ενεργοποιούνται σχήματα και  δομές συμπεριφοράς. Δεν παύουμε να μιμούστε και σε όλη μας τη ζωή και ας μην ξεχνάμε πως σε αυτή τη διαδικασία στηρίζεται και η λειτουργία των media και ιδιαίτερα της διαφήμισης .  Από την άλλη η ταύτιση, είναι η ενσυνείδητη ή υποσυνείδητη αποδοχή αξιών, κανόνων, στάσεων, διαθέσεων και τρόπων συμπεριφοράς προσώπων με τα οποία έχουμε μια θετική στάση και εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς, τα χαρακτηριστικά του υποκειμένου και τα χαρακτηριστικά του προτύπου. Συνήθως ταυτιζόμαστε με πρότυπα επιτυχίας, μέσα από κίνητρα που μας κινητοποιούν γι’ αυτή μας την ταύτιση .

  Θέλουμε οι μαθητές και οι μαθήτριές μας να εξασκηθούν στη μίμηση γιατί η ανάπτυξη της προσωπικότητας και του ατόμου, φαίνεται να είναι πολύ στενά συνυφασμένη με την ικανότητα του παιδιού να μιμείται. Η μίμηση έχει κατεύθυνση προς άλλα άτομα κι είναι το μέσον με το οποίο το παιδί κατανοεί τις υποκειμενικές εκφάνσεις της ζωής, μεγαλώνει για να καταλάβει πως είναι φτιαγμένοι οι άλλοι αποκτώντας  έτσι, μεγαλύτερη κατανόηση και συναίσθηση του εαυτού του. Ουσιαστικά μέσω της διαδικασίας της μίμησης αυξάνεται η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών. Θέλουμε παράλληλα μέσα από τα παιχνίδια ρόλων, οι μαθητές και οι μαθήτριες να ασκούν την έκφρασή τους και να μιμούνται εκείνα τα παιδιά με την καλύτερη έκφραση. Παράλληλα επιθυμούμε, να μπορούν τα παιδιά να μιμηθούν ένα φυσικό φαινόμενο και να το αναπαραγάγουν χρησιμοποιώντας το σώμα τους, τη φωνή και τη συνεργασία και το συντονισμό με άλλα παιδιά για την πλήρη κατανόησή του. Ταυτόχρονα όντας τα ίδια υποκείμενα μίμησης και ταύτισης, θέλουμε να μπορούν να κρίνουν την όλη διαδικασία και να μην αποτελούν «θύματα» δυνατών προσωπικοτήτων ή και της ίδιας της διαφήμισης.

  Μια δεξιότητα που εντάσσεται στο σύνολο αυτών που πλαισιώνουν τη μάθηση στις φυσικές επιστήμες, αλλά και θεωρείται απαραίτητη για τη διαδικασία της μίμησης, είναι η παρατήρηση.  Είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί η ικανότητα της παρατήρησης, γιατί έτσι μαθαίνουν τα παιδιά να χρησιμοποιούν όλες τους τις αισθήσεις, για να συγκεντρώνουν πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με αυτό που ερευνούν ή μελετούν. Στην ανάπτυξη της δεξιότητας αυτής υπεισέρχονται δύο παράμετροι: η προσοχή στη λεπτομέρεια και η ικανότητα διάκρισης των στοιχειών που σχετίζονται μ’ αυτό που αναζητούν. Είναι καλύτερο να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να παρατηρούν μέσα από εκπαιδευτικές δραστηριότητες που ενεργοποιούν όλες τις αισθήσεις των μαθητών και μαθητριών και σαν τέτοιες προτείνουμε αυτές που ενσωματώνουν την κάθε λογής τέχνη .
Παπαδόπουλος Πάρης