Θέατρο στο σχολείο δεν είναι μόνο η ολοκληρωμένη θεατρική παράσταση που δίνουν οι μαθητές και οι μαθήτριες μπροστά σε θεατές. Η σχολική παράσταση είναι βέβαια μια θαυμάσια άσκηση συλλογικότητας, επικοινωνίας, φαντασίας, ελευθερίας και μαζί αυστηρής πειθαρχίας. Αλλά ο δρόμος αυτός, που έχει επίσης και κίνδυνους και παρενέργειες δεν θα πρέπει να μονοπωλεί το ενδιαφέρον μας. Η σχολική παράσταση είναι μία μόνο από τις εκφράσεις του πολύπλευρου φαινομένου της θεατρικής αγωγής στο σχολείο. Ένα πλούσιο λεξιλόγιο συνοδεύει την εφαρμογή του θεάτρου στο χώρο της εκπαίδευσης, όπως: συμβολικό παιχνίδι, δραματικό παιχνίδι, θεατρικό παιχνίδι, παιχνίδια ρόλων, θέατρο ως μορφή τέχνης, θεατρολογία, θέατρο σαν εργαλείο μάθησης, θεατρο-παιδαγωγικά προγράμματα, εκπαιδευτικό δράμα, δραματική εκπαίδευση, θέατρο για την ανάπτυξη, θέατρο στην κοινότητα, εφαρμοσμένο δράμα, δραματο-θεραπεία κ. ά. Αυτό το λεξιλόγιο έχει μια κοινή αναφορά το θέατρο (Bolton & Davis, 2000; Γκόβας, 2002; Somers, 1994, 2000).
Συνοψίζοντας τις τάσεις που επικρατούν για την εφαρμογή του θεάτρου στο σχολείο, θα λέγαμε ότι υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες: το θέατρο ως τέχνη, ως εκπαιδευτική μεθοδολογία και ως εργαλείο έρευνας και παρέμβασης. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαχωριστικούς γραμμές όμως, χαρακτηρίζοντας το θέατρο άλλοτε ως μορφή τέχνης, άλλοτε ως εκπαιδευτική μεθοδολογία και άλλοτε ως εργαλείο έρευνας και παρέμβασης; Η πραγματικότητα μας δείχνει, ότι οι όροι συχνά συμπλέκονται. Αν θεωρήσουμε την απόκτηση διαπροσωπικών δεξιοτήτων κοινωνικότητας, χειραφέτησης, ευαισθητοποίησης και ανάπτυξης σαν στόχο της εκπαίδευσης, τότε το θέατρο ως μορφή τέχνης, αποτελεί και διδακτική μεθοδολογία και εργαλείο έρευνας και παρέμβασης. Από την άλλη μια εκπαιδευτική μεθοδολογία δε στερείται απαραίτητα στοιχείων μορφής τέχνης.
Για να οριοθετήσουμε όμως τους όρους θα πρέπει να πούμε πως εκείνοι που βλέπουν το θέατρο ως μορφή τέχνης ασχολούνται περισσότερο με την καλλιτεχνική γλώσσα και τη μορφή. Σημαντικές λέξεις στη δουλειά τους είναι οι υποκριτικοί όροι, χαρακτήρας, ρόλος, φωνή, χορογραφία, σκηνοθεσία, ρεπερτόριο, πρόβα, παράσταση, σκηνογραφία, κοστούμια, δράση, ρυθμός, φωτισμός, μουσική κ.λ.π. Τελικός στόχος στην περίπτωση αυτή είναι η παρουσίαση μιας παράστασης σ’ ένα ευρύτερο κοινό.
Όσοι εργάζονται στην περιοχή της εκπαιδευτικής μεθοδολογίας καταπιάνονται περισσότερο με το περιεχόμενο και τους στόχους και τους απασχολούν ερωτήματα όπως: τι διδάσκουμε, πώς διαλέγουμε αυτό το υλικό, ποιος το διαλέγει κ.λ.π. Στις περιπτώσεις αυτές, οι παρουσιάσεις των όποιων μικρών σκηνών προκύπτουν, περιορίζονται συνήθως στη σχολική τάξη. Εδώ το θέατρο αξιοποιείται κυρίως ως διδακτικό εργαλείο.
Άλλοι εκπαιδευτικοί πάλι, χρησιμοποιούν τεχνικές του θεάτρου σε δραστηριότητες όπου η λήψη αποφάσεων, η προσωπική άποψη και έκφραση του μαθητή και της μαθήτριας και η επίλυση προβληματικών καταστάσεων, έχουν πρωτεύουσα σημασία όπως θέματα περιβαλλοντικά, κοινωνικά απεξάρτησης, επαγγελματικού προσανατολισμού κ.α. Εδώ το θέατρο χρησιμοποιείται περισσότερο σαν εργαλείο έρευνας και παρέμβασης. Σε αυτές τις περιπτώσεις το βίωμα που αποκτούν μαθητές και μαθήτριες έχει πρωτεύοντα ρόλο, ενώ η παρουσίαση σε κοινό δεν αποτελεί προτεραιότητα.
Είναι φανερό ότι τα όρια ανάμεσα σ’ αυτές τις τρεις τάσεις δεν είναι αυστηρά και στην πράξη αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία όπου οι τεχνικές τους εναλλάσσονται. Θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι στην πρώτη περίπτωση μαθαίνουμε για το θέατρο ενώ στη δεύτερη και στην Τρίτη μαθαίνουμε μέσω του θεάτρου. (Γκόβας, 2001, 2003, 2004; Heathcote, & Bolton, 1995; Κουρετζής, 1991; O’ Neil, 1995).
Το θέατρο στην εκπαίδευση ως μορφή τέχνης μπορεί να δι¬ευρύνει το συναισθηματικό και κοινωνικό κόσμο των παιδιών, ως μέσο μά¬θησης και εργαλείο έρευνας και παρέμβασης εκτός από την κοινωνική μάθηση και τις επικοινωνιακές δεξιότητες που καλλιεργεί, μπορεί να διασυνδεθεί με τους θεματικούς κύ¬κλους και τα αντικείμενα και να οδηγήσει, μέσα από τη χαρά και την από¬λαυση λόγω της βιωματικής και ομαδικής εργασίας, στη μάθηση (Κοντογιάννη, 2000).
Στο παρακάτω σχήμα παρουσιάζονται οι επιμέρους θεατρικές πρακτικές των κατηγοριών εκπαιδευτικού θεάτρου, έτσι όπως αυτές συμπλέκονται: μορφή τέχνης, εργαλείο έρευνας και παρέμβασης και εκπαιδευτική μεθοδολογία (σχήμα), καθώς και οι επιμέρους θεατρικές πρακτικές που αφορούν στη διδασκαλία των μαθημάτων.
Συνοψίζοντας τις τάσεις που επικρατούν για την εφαρμογή του θεάτρου στο σχολείο, θα λέγαμε ότι υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες: το θέατρο ως τέχνη, ως εκπαιδευτική μεθοδολογία και ως εργαλείο έρευνας και παρέμβασης. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαχωριστικούς γραμμές όμως, χαρακτηρίζοντας το θέατρο άλλοτε ως μορφή τέχνης, άλλοτε ως εκπαιδευτική μεθοδολογία και άλλοτε ως εργαλείο έρευνας και παρέμβασης; Η πραγματικότητα μας δείχνει, ότι οι όροι συχνά συμπλέκονται. Αν θεωρήσουμε την απόκτηση διαπροσωπικών δεξιοτήτων κοινωνικότητας, χειραφέτησης, ευαισθητοποίησης και ανάπτυξης σαν στόχο της εκπαίδευσης, τότε το θέατρο ως μορφή τέχνης, αποτελεί και διδακτική μεθοδολογία και εργαλείο έρευνας και παρέμβασης. Από την άλλη μια εκπαιδευτική μεθοδολογία δε στερείται απαραίτητα στοιχείων μορφής τέχνης.
Για να οριοθετήσουμε όμως τους όρους θα πρέπει να πούμε πως εκείνοι που βλέπουν το θέατρο ως μορφή τέχνης ασχολούνται περισσότερο με την καλλιτεχνική γλώσσα και τη μορφή. Σημαντικές λέξεις στη δουλειά τους είναι οι υποκριτικοί όροι, χαρακτήρας, ρόλος, φωνή, χορογραφία, σκηνοθεσία, ρεπερτόριο, πρόβα, παράσταση, σκηνογραφία, κοστούμια, δράση, ρυθμός, φωτισμός, μουσική κ.λ.π. Τελικός στόχος στην περίπτωση αυτή είναι η παρουσίαση μιας παράστασης σ’ ένα ευρύτερο κοινό.
Όσοι εργάζονται στην περιοχή της εκπαιδευτικής μεθοδολογίας καταπιάνονται περισσότερο με το περιεχόμενο και τους στόχους και τους απασχολούν ερωτήματα όπως: τι διδάσκουμε, πώς διαλέγουμε αυτό το υλικό, ποιος το διαλέγει κ.λ.π. Στις περιπτώσεις αυτές, οι παρουσιάσεις των όποιων μικρών σκηνών προκύπτουν, περιορίζονται συνήθως στη σχολική τάξη. Εδώ το θέατρο αξιοποιείται κυρίως ως διδακτικό εργαλείο.
Άλλοι εκπαιδευτικοί πάλι, χρησιμοποιούν τεχνικές του θεάτρου σε δραστηριότητες όπου η λήψη αποφάσεων, η προσωπική άποψη και έκφραση του μαθητή και της μαθήτριας και η επίλυση προβληματικών καταστάσεων, έχουν πρωτεύουσα σημασία όπως θέματα περιβαλλοντικά, κοινωνικά απεξάρτησης, επαγγελματικού προσανατολισμού κ.α. Εδώ το θέατρο χρησιμοποιείται περισσότερο σαν εργαλείο έρευνας και παρέμβασης. Σε αυτές τις περιπτώσεις το βίωμα που αποκτούν μαθητές και μαθήτριες έχει πρωτεύοντα ρόλο, ενώ η παρουσίαση σε κοινό δεν αποτελεί προτεραιότητα.
Είναι φανερό ότι τα όρια ανάμεσα σ’ αυτές τις τρεις τάσεις δεν είναι αυστηρά και στην πράξη αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία όπου οι τεχνικές τους εναλλάσσονται. Θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι στην πρώτη περίπτωση μαθαίνουμε για το θέατρο ενώ στη δεύτερη και στην Τρίτη μαθαίνουμε μέσω του θεάτρου. (Γκόβας, 2001, 2003, 2004; Heathcote, & Bolton, 1995; Κουρετζής, 1991; O’ Neil, 1995).
Το θέατρο στην εκπαίδευση ως μορφή τέχνης μπορεί να δι¬ευρύνει το συναισθηματικό και κοινωνικό κόσμο των παιδιών, ως μέσο μά¬θησης και εργαλείο έρευνας και παρέμβασης εκτός από την κοινωνική μάθηση και τις επικοινωνιακές δεξιότητες που καλλιεργεί, μπορεί να διασυνδεθεί με τους θεματικούς κύ¬κλους και τα αντικείμενα και να οδηγήσει, μέσα από τη χαρά και την από¬λαυση λόγω της βιωματικής και ομαδικής εργασίας, στη μάθηση (Κοντογιάννη, 2000).
Στο παρακάτω σχήμα παρουσιάζονται οι επιμέρους θεατρικές πρακτικές των κατηγοριών εκπαιδευτικού θεάτρου, έτσι όπως αυτές συμπλέκονται: μορφή τέχνης, εργαλείο έρευνας και παρέμβασης και εκπαιδευτική μεθοδολογία (σχήμα), καθώς και οι επιμέρους θεατρικές πρακτικές που αφορούν στη διδασκαλία των μαθημάτων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου