Δημιουργικότητα & Φυσικές Επιστήμες

"Η ενέργεια δεν εμφανίζεται από το τίποτα ούτε εξαφανίζεται. Η συνολική ενέργεια διατηρείται. Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε ενέργεια, μπορούμε όμως να τη μετατρέψουμε στη μορφή που μας είναι κάθε φορά χρήσιμη και να ωφεληθούμε από τη μετατροπή αυτή. Η ενέργεια που χρησιμοποιούμε προέρχεται από τις πηγές ενέργειας, τις «αποθήκες» που υπάρχουν στη φύση ή που εμείς οι ίδιοι έχουμε δημιουργήσει. Η ενέργεια αποθηκεύεται με κάποια μορφή, μετατρέπεται από τη μια μορφή στην άλλη και μετακινείται συνεχώς. Η βασική αρχή της διατήρησης της ενέργειας ισχύει παντού στο σύμπαν. Ισχύει στο μακρόκοσμο, όπου τα σώματα κινούνται, ασκούν δυνάμεις μεταξύ τους και αλλάζουν θέσεις και σύσταση. Ισχύει και στο μικρόκοσμο, όπου τα σωματίδια κινούνται συνεχώς και συγκροτούν μεγαλύτερα σωματίδια, λόγω των δυνάμεων που ασκούνται μεταξύ τους. Η ενέργεια του σύμπαντος, από την αρχή της δημιουργίας έως και σήμερα, παραμένει σταθερή. Απλώς αλλάζει μορφές μεταβάλλοντας συνεχώς τον κόσμο μας..." Σελίδα 29. Βιβλίο Μαθητή Φυσικά Δημοτικού "ΕΡΕΥΝΩ ΚΑΙ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩ" Ε΄ Δημοτικού 

Τι θέλει να πει ο ποιητής;.. Το διδακτορικό δεν αρκεί για να κατανοήσεις τη βροχή των εννοιών και τις μεταξύ τους συσχετίσεις, σ' αυτό το κείμενο που βρίσκεται στο 3ο Κεφάλαιο του βιβλίου (1ο Υλικά Σώματα, 2ο Μίγματα και 3ο Ενέργεια) για μαθητές και μαθήτριες που στην ουσία πραγματοποιούν τα πρώτα τους βήματα στον κόσμο των Φυσικών Επιστημών. Πώς να διδάξει ο/η εκπαιδευτικός μία ενότητα όπου υπάρχουν έννοιες που και ο ίδιος  δεν κατανοεί; Να προσπεράσει το κείμενο, να το δει σαν απλή αναφορά, να το αναλύσει, ή να εστιαστεί απλά στο τετράδιο εργασιών; Αυτό δε δημιουργεί στα παιδιά την αίσθηση ότι τα επιστημονικά βιβλία είναι πάντοτε δύσκολα, οι φυσικές επιστήμες ανιαρές και για λίγους που μόνο αυτοί τις κατανοούν; Αναρωτιέμαι, μαθητές και μαθήτριες δεν αποκτούν την άποψη ότι συχνά τα σχολικά βιβλία δεν τους ταιριάζουν δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με αυτά και χρειάζονται κάτι διαφορετικό; Δεν χάνουν την εμπιστοσύνη τους στο σχολείο και σ' όλο του το πλαίσιο; Θα δανειστώ τις αναγνωστικές θεωρίες από το χώρο της λογοτεχνίας οι οποίες δίνουν έμφαση στη συμβολή του αναγνώστη στη διαδικασία νοηματοδότησης του κειμένου: "Το νόημα δεν θεωρείται ότι είναι «κλειδωμένο» μέσα στο κείμενο, οπότε χρειάζεται ένα κλειδί ή ένας διαμεσολαβητής που θα το ξεκλειδώσει. Αντίθετα, όπως έδειξε η Louise Rosenblatt (1978), ειδικά για την ανάγνωση των νεαρών αναγνωστών, το νόημα είναι αποτέλεσμα της συνδιαλλαγής του αναγνώστη με το κείμενο. Έτσι, ο μαθητής – αναγνώστης αποκτά μια νέα δυναμική θέση στην όλη διαδικασία της διδασκαλίας της λογοτεχνίας. Η εξέλιξη αυτή στη λογοτεχνική θεωρία συνάδει με τις εξελίξεις που περιγράφηκαν παραπάνω σχετικά με τη στροφή στην επικοινωνιακή και κοινωνική χρήση της γλώσσας και οπωσδήποτε με την έμφαση της Κριτικής Παιδαγωγικής στην ενδυνάμωση του μαθητή ως κοινωνικού υποκειμένου, στην ανάπτυξη των κριτικών και ερευνητικών του ικανοτήτων" (Αποστολίδου, 2012). Θα πρέπει δηλαδή ο/η εκπαιδευτικός να αναδείξει τις προϋπάρχουσες ιδέες, τις προ-επιστημονικές και συχνά λανθάνουσες αντιλήψεις των παιδιών και μετά στη συνέχεια να προσπαθήσει νοηματοδοτήσει τις έννοιες  των φυσικών επιστήμων, προφανώς όχι μέσα από ένα τόσο δύσκολο κείμενο.

Θα πρέπει λοιπόν και τα υπάρχοντα βιβλία να τροποποιήσουμε εκεί όπου χρειάζεται (Τα νέα αναλυτικά προγράμματα σπουδών είναι προς αυτή την κατεύθυνση όμως δεν έχουν εφαρμοστεί παρά μόνο πιλοτικά), αλλά και τον τρόπο που προσεγγίζουμε τη γνώση. Στόχος μας μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, είναι να βοηθήσουμε και να ενθαρρύνουμε μαθητές και μαθήτριες, να μεταβούν από την παραδοσιακή αντίληψη που έχουν για τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών, σε μια πιο σύγχρονη οπτική, όπως αυτή εκφράζεται από την τρέχουσα έρευνα στη διδακτική των φυσικών επιστημών κι από τις διεθνείς τάσεις στα αναλυτικά προγράμματα, διευκολύνοντας το πέρασμα από μια διδασκαλία που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο απλά «αναμεταδίδει» το περιεχόμενο των φυσικών επιστημών, σε μια διδασκαλία που καλλιεργεί το γραμματισμό στις φυσικές επιστήμες, για όλους και για όλες.Οι φυσικές επιστήμες έτσι μετατρέπονται σ’ ένα δυναμικό πεδίο, όπου πέρα από τις γνώσεις, ενθαρρύνουν τους μαθητές και τις μαθήτριες, να συμμετέχουν σ’ ένα ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο, όπου μπορούν να καλλιεργηθούν δεξιότητες επικοινωνίας, έκφρασης και δημιουργικότητας. Η δημιουργικότητα για τον Guilford θεωρείται μια ικανότητα που υπάρχει σ’ όλους τους ανθρώπους και εκδηλώνεται με εφευρετικότητα, σύνθεση και σχεδιασμό. Για τον Piaget δημιουργικότητα είναι η διαδικασία της επίλυσης προβλημάτων και λήψης αποφάσεων, μετά από εξερεύνηση και προβληματισμό.

 Επιμέρους δημιουργικές ικανότητες

        Νοητική ευχέρεια
      Νοητική ευελιξία 
        Πρωτοτυπία 
        Επεξεργασία( ικανότητα ανάπτυξης & εμπλουτισμού και νοηματοδότησης απλών λέξεων η φράσεων)

      Φαντασία
      Οπτικοποίηση

      Ενόραση (ικανότητα για συνάφειες και σχέσεις μεταξύ ιδεών και πραγμάτων βασιζόμενου σε λίγες πληροφορίες και ανεπαρκή εμπειρικά δεδομένα)
       Αναλογική σκέψη (αξιοποίηση γνώσεων και εφαρμογών από άλλα πεδία)

     Ανάλυση (επιμέρους στοιχεία)

    Σύνθεση

    Μετασχηματισμός (ικανότητα επανορισμού και αναδιοργάνωσης ενός ήδη υπάρχοντος συνόλου)

Τεχνικής δημιουργικής παραγωγής ιδεών

1. Brainstorming (Καταιγίδα ιδεών)
2. Τα σκεπτόμενα καπέλα του De Bono. (κάθετη & πλάγια σκέψη)
3. Εννοιολογικός χάρτης
4. Κόμικς
5. Σενάριο
6. Ελεύθερη δημιουργική έκφραση...